Nếu đang cân nhắc việc sử dụng nhượng quyền (franchise) như một chiến lược để phát triển kinh doanh, thì hiểu rõ lý do tại sao các mô hình franchise thất bại sẽ giúp bạn giảm thiểu những sai sót.
Lỗi từ người nhượng quyền (franchisor)
Thứ nhất, liệu ý tưởng franchise có điều gì độc đáo mà đối thủ không dễ sao chép hay bắt chước? Điều độc đáo này có thể là bí quyết công thức các món ăn, một quá trình hay thông tin độc quyền sở hữu hoặc những sản phẩm được chế biến hay phát minh riêng một cách đặc biệt. Kế tiếp, ý tưởng franchise liệu có nền tảng phát triển bền vững không? Nếu ý tưởng franchise tương tự theo kiểu "tôi giống thế" như các ý tưởng franchise khác thì cơ hội phát triển bền vững của mô hình franchise sẽ thấp hơn nhiều.
Thứ hai, có rất nhiều sai sót trầm trọng trong hệ thống franchise mà người chủ hệ thống franchisor không xác định rõ ràng trước khi khởi động hệ thống franchise. Những sai sót đó bao gồm thất bại khi viết tài liệu quy trình hoạt động hoặc thiếu sót trong việc chuẩn hóa quy trình hoạt động làm ảnh hưởng đến công sức của người nhận quyền trong nỗ lực nhân rộng mô hình franchise.
Thứ ba, một sai sót thường gặp khác là quy trình tuyển dụng và lựa chọn các người nhận quyền quá sơ sài, không chuyên nghiệp, dẫn đến việc lựa chọn các người nhận quyền không phù hợp do thiếu kỹ năng kinh doanh, hay không tuân thủ nghiêm túc tiêu chuẩn và yêu cầu của hệ thống franchise.
Thứ tư, huấn luyện franchise không phù hợp. Người nhượng quyền thất bại khi tổ chức hệ thống đào tạo, huấn luyện không phù hợp với người nhận quyền. Hệ thống này cần được xây dựng và đáp ứng các cấp độ đào tạo khác nhau từ cấp lãnh đạo, cấp thừa hành và tác vụ trong suốt quá trình hoạt động của một mô hình franchise, đặc biệt khi khởi động điểm bán cho người nhận quyền mới, hoặc hệ thống đào tạo liên tục cho những người nhận quyền.
Thứ năm, dịch vụ hỗ trợ của franchisor không hiệu quả. Hỗ trợ liên tục bao gồm xây dựng thương hiệu, các hoạt động hỗ trợ kinh doanh, tiếp thị khác cũng như các chương trình duy trì và phát triển quan hệ bền vững. Nếu không duy trì hiệu quả hoạt động này, sớm muộn gì mô hình kinh doanh cũng thất bại. Thất bại này còn tiếp tục nếu người nhượng quyền không thể hỗ trợ cải tiến ý tưởng franchise thông qua việc phát triển sản phẩm hay dịch vụ mới hoặc tăng cường quy trình hoạt động franchise.
Lỗi từ người nhận nhượng quyền (franchisee)
Thứ nhất, thiếu kỹ năng vận hành kinh doanh franchise. Mặc dù người nhượng quyền có thể cung cấp chương trình đào tạo và huấn luyện franchise và cẩm nang hoạt động tốt, người nhận quyền vẫn cần trang bị kỹ năng cần thiết để quản lý tất cả các khía cạnh kinh doanh franchise để đảm bảo thành công.
Đây là nguyên nhân chính dẫn đến thất bại của nhiều mô hình franchise. Nếu một người nhận quyền không phải là người quản lý nhân sự giỏi, họ nên chọn lựa một mô hình franchise được điều hành bởi một vài nhân sự giỏi hoặc thuê một người có đủ kỹ năng để giám sát và cổ động người khác.
Thứ hai, đánh giá thấp cam kết cần thiết hoặc tạo kỳ vọng không phù hợp. Người nhận quyền luôn phải ở tư thế làm việc chăm chỉ hơn trước đó khi tham gia vận hành hệ thống franchise. Người nhận quyền cần cam kết đầy đủ và tham gia cải tiến hoạt động hằng ngày tối thiểu trong suốt thời gian 12 tháng. Điều này đảm bảo thời gian cần thiết để người nhận quyền hiểu rõ quy trình hoạt động và đạt được những trải nghiệm cần thiết để vận hành mô hình franchise thành công (đặc biệt khi người nhận quyền xuất thân từ ngành nghề khác) trước khi cân nhắc phân công nhiệm vụ cho đội ngũ nhân viên.
Thứ ba, thiếu vốn lưu động. Người nhận quyền có thể đánh giá thấp chi phí hoạt động và vốn cần thiết để thu được lợi nhuận. Việc khởi động kinh doanh chậm chạp do thiếu vốn có thể gây ảnh hưởng không tốt để hoạt động kinh doanh franchise. Vì thế, người nhận quyền nên bổ sung nguồn vốn hỗ trợ như một khoản tiền ưu tiên để khởi sự hệ thống.
Thứ tư, triển khai không nhất quán với quy trình và tiêu chuẩn. Một yếu tố quan trọng đối với bất kỳ mô hình franchise nào chính là sự nhất quán của hoạt động trong suốt mạng lưới franchise. Tính nhất quán này dựa vào quy trình và tiêu chuẩn của người nhượng quyền như đã quy định trong cẩm nang hoạt động và thỏa thuận hợp tác các bên.
Theo TRẦN ANH TUẤN/Doanh nhân Sài Gòn
